Door Hoe maak je projector behuizingen minder saai? Geen eenvoudige taak, maar Optoma heeft het geklaard. Wie de vloeiende lijnen van de HD91 bewondert, denkt onwillekeurig terug aan de benzinetank van een of andere matzwarte Ducati racemotor. En misschien is dat opvallend uiterlijk geen toeval, want ook onder de motorkap heeft de Optoma een bijzondere verrassing in petto.
Dit is namelijk een DLP-projector met een LED-lichtbron. LED-lichtbronnen worden al langer gebruikt in projectoren, maar dan hoofdzakelijk in de kleine pico-projectoren of compacte zakelijke modellen. Bij Home Theater projectoren blijft het eerder uitzonderlijk. De voordelen zijn nochtans legio. LEDs gaan veel langer mee, Optoma belooft 20.000 uur in eco-mode, vergeleken bij de typische 5.000 uur van een gewone lamp. LEDs kunnen ook erg efficiënt gedimd worden zodat een dynamische iris overbodig is. En vermits er afzonderlijke rode, groene en blauwe leds gebruikt worden is er geen kleurwiel nodig zoals dat bij andere single chip DLP-projectoren het geval is. Adieu regenboogeffecten én het maakt de projector stiller.
Staan er tegen zo veel voordelen dan geen nadelen? Ja, toch wel. In de de kleine pico-projectoren met LED-lichbron was de lichtopbrengst onvoldoende en de kleuraccuraatheid liet te wensen over. We zijn uiteraard benieuwd hoe Optoma die problemen heeft aangepakt. Helaas was onze versie nog niet voorzien van de allerlaatste firmware. Beschouw deze review dus als een preview, Optoma beloofde ons de projector terug te bezorgen zodat we de finale versie ook kunnen evalueren.
,
Alle aansluitingen staan achteraan. Er is gekozen voor een vrij standaard selectie, met twee maal HDMI, één maal component video, composiet video en vga-aansluiting. Twee 12V-triggers en een RS-232c-aansluiting voor besturing maken de selectie compleet.
In tegenstelling tot heel wat DLP-projectoren beschikt de HD91 wel over een behoorlijke zoomlens, en zelfs over wat lensshift. Vooral verticaal heb je behoorlijk wat speelruimte, horizontaal is er enkel voldoende shift voor een kleine correctie. Zoom en focus bedien je makkelijk aan de lensringen, maar bij de bediening van de lensshift fronsen we de wenkbrauwen. De twee duimwielen zitten onderaan de projector en zijn nauwelijks te bereiken als hij gewoon opgesteld staat. Lensshift instellen wordt zo een lastige taak: projector optillen, duimwiel bedienen, neerzetten, nakijken en opnieuw beginnen.
De projector is erg stil, als je de LED helderheid wat laat zakken. Op volle kracht blijft de ventilator vrij stil maar hoor je wel een soort van hoogfrequent lawaai dat proportioneel is met de helderheid van de LEDs. Het doet wat denken aan het gezeur van een transformator. Het is niet luid genoeg om echt irritant te zijn, maar je kan het soms horen.
,
De remote van de HD91 is net zoals bij alle andere Optoma’s een erg compact ding. We vinden hem net wat te klein, want de toetsen zijn ook minuscuul en een foute aanslag is niet denkbeeldig. Anderzijds heb je voor heel wat functies een knop om ze rechtstreeks te bedienen wat bijzonder handig is voor enthousiastelingen die blijven tweaken.
De menu’s zijn duidelijk en voorzien van heel wat mogelijkheden. Vooral het kleurbeheersysteem springt in het oog. In plaats van de gebruikelijke aanpassingen op tint, helderheid en saturatie pas je eenvoudig de chromaticiteitscoordinaten van de kleur aan en helderheid. Klinkt misschien ingewikkeld maar als je weet dat eender welk kalibratieprogramma juist die coordinaten weergeeft besef je dat kalibreren vrij eenvoudig is.
,
In het departement beeldverwerking haalt de Optoma maar nipt een voldoende. Deinterlacing is eerder zwak zodat je regelmatig gekartelde lijnen of moire-effecten ziet. Kies waar mogelijk voor 1080p bronnen. De ruisonderdrukking scoort behoorlijk goed, maar enkel bij willekeurige ruis. Er is geen aparte instelling voor compressieruis en die wordt maar heel bescheiden aangepakt. Ook de bewegingsscherpte springt niet in het oog. Snel bewegende voorwerpen hebben een duidelijke dubbele of licht wazige rand, en de Puremotion instelling verandert daar weinig aan. Bovendien zagen we nauwelijks verbetering in de weergave van panbeelden.
,
Onze eerste indrukken van de HD91 beelden waren positief, maar bij verder onderzoek bleken er al snel een paar zwakke punten te zijn. De HD91 is gespecificeerd met een lichtopbrengst van 1.000 lumen. In de praktijk hielden we daar in de ‘Reference’-preset nog maar 400 lumen van over en dat is eigenlijk maar voldoende voor een 92 inch beeldscherm bij verduistering. In de ‘Bright’ stand was dat aanzienlijk beter, maar dan zat de kleurbalans zo scheef dat het beeld absoluut niet meer correct oogt. De projector is dus op zijn best bij niet te grote schermen én verduistering.
Helaas is ook de zwartwaarde en het zwartdetail een tegenvaller. We haalden nauwelijks een contrast van 1300:1, niet slecht, maar vergeleken bij sommige andere projectoren eerder zwak. Je kan de helderheid van de LEDs naar beneden schroeven om zwart te verbeteren, maar dan verlies je uiteraard ook lichtopbrengst. De echte tegenvaller was de ‘DynamicBlack’ instelling. Daarbij wordt de helderheid van de LEDs op basis van het beeld bijgestuurd, en dus verwachten we een resultaat vergelijkbaar met een dynamische iris. Er zijn drie instellingen, afhankelijk van hoe sterk je wenst te dimmen. Helaas leverde dimming twee grote problemen. Je ziet de dimming duidelijk werken, de helderheid van het beeld gaat zichtbaar op en neer. In donkere scenes heeft de dimming bovendien zware impact op de kleurweergave, zodat je in sommige gevallen zelfs posterisatie krijgt, waarbij grote kleurvlakken zichtbaar worden, en subtiele donkertinten verdwijnen.
De kleurweergave van de HD91 is degelijk maar wel voor verbetering vatbaar. In het kleurbereik vallen blauw en magenta erg flets uit, is rood te helder en groen dan weer te donker. De grijsschaal heeft een lichte rood/magenta overtoon. De projector biedt nochtans een vrij groot eigen kleurbereik en moet dus perfect te kalibreren zijn. Na een korte kalibratie was het resultaat beter, maar hielden we nog slechts 350 lumen over.
,
De Optoma HD91 is een verdienstelijke poging om LED naar projectoren te brengen. De theoretische voordelen zijn groot, maar in deze uitvoering haalt Optoma nog niet het onderste uit de kan. Een betere kalibratie uit de doos is een vereiste in deze prijsklasse, maar vooral het gedrag van de dynamische LEDs moet beter. In deze klasse verwachten we bovendien een betere zwartwaarde.
Optoma liet ons weten dat een recente firmware-update een deel van de hier beschreven tekortkomingen aanpakt. We verwachten de HD91 terug na het nieuwe jaar voor een verdere test.
